نشانه های استرس
در موقعیت های استرس زا، تعادل هیستوستاتیک به هم خورده و می تواند فرایند های اسمزی را دچار اختلال کرده و باعث بروز کم آبی در بدن ماهی شود. در شرایط استرس زا واکنش های هورمونی در بدن ماهی باعث آزاد شدن هورمون کاتکو لامین می شود. آدرنالین یکی از کاتکو لامین های است که تاثیر بسزایی در سلامت ماهی دارد. این فرایند متابولیسمی واکنش طبیعی است که ماهی در شرایط مختلف پر استرس مثل صید، انتقال و جابجایی در بدن خود انجام می دهد تا بتواند در آب شور آب مورد نیاز بدن خود را از طریق آبشش ها دریافت کرده و دچار کم آبی نشود. آدرنالین در بدن ماهی های آب شور جلوی خارج شدن یون های سدیم و کلراید را از بدن ماهی گرفته و در نتیجه مقادیر این یون ها در بدن ماهی افزایش پیدا می کند.
با توجه به بروز این فرایند در بدن ماهیان آب شور نگهداری آنها در محیط هایی با شوری پایین خطر کمبود آب و افزایش مقدار نمک ها در بافت های بدن ماهی ها را کاهش می دهد. از نشانه های کمبود آب بی اشتهایی، آرامش بیش از حد، مخفی شدن، تیره شدن رنگ بدن و از دست دادن وزن است. شوری پایین اختلاف میزان شوری بین بافت بدن ماهی و محیط اطراف را کاهش می دهد، که باعث می شود در شرایط مختلف استرس زا ماهی در وضعیت بهتری قرار بگیرد.
شرایط استرس زا برای ماهی ها شامل استرس های فیزیکی و روحی مختلف مثل صید، جابجایی، شلوغی، تغییر دما و میزان اکسیژن و سوء تغذیه است. همچنین آکواریوم داران وجود استرس را در ماهی های خود در زمان تغییر دکوراسیون آکواریوم را نیز مشاهده کرده اند. تاثیرات استرس را می توانید در سطح سلولی از بافت های آبشش، پوست، کبد و حتی عفونت های مجاری ادرای مشاهده کنید. زمانی که یک ماهی در شرایط استرس زا قرار می گیرد در صورتی که جلوی کم آبی در بدن ماهی گرفته شود احتمال بیمار شدن و مرگ ماهی به شدت کاهش پیدا می کند، بخصوص زمانی که ماهی در حال مبارزه با بیماری است و دچار بی اشتهایی و سوء تغذیه شده باشد، مجبور می شود انرژی بسیار زیادی برای تنظیم سطح مایعات و یون ها در بدن خود صرف نماید.
تحقیقات نشان دهنده درصد بسیار بالای تلفات ماهی حتی قبل از رسیدن به سیستم های ما است. برای مثال در یک تحقیق مشخص شد ۸۰ درصد کرومیس های سبز/آبی تنها در ۳۰ روز اول بعد از صید و ۵۷ درصد ماهیان صید شده از جاکارتا در این دوره زمانی از بین رفته اند. به طور حتم عوامل مختلفی در این تلفات نقش داشته اما استرس نقش بسیار پر رنگ تری ایفا کرده است. انرژی که ماهی در محیطی با شوری پایین ذخیره می کند می تواند برای رشد، مبارزه با بیماری و بهبود زخم ها و جراحت های خود استفاده کند. صید، جابجایی و انتقال ماهیان دریایی شرایط بسیار پر استرسی را برای آنها ایجاد می کند و در این بین آکواریوم داران نقش بسیار مهمی در کاهش این استرس و بهبود شرایط ماهی ها دارند. صید و جابجایی به شدت میزان متابولیسم در بدن ماهی ها را کاهش می دهد و ماهی به انرژی بیشتر برای زنده بودن نیاز خواهد داشت. پس کاهش احتمال بروز کمبود آب می تواند جلوی بیشتر مرگ و میر های ماهی ها در این شرایط را بگیرد.
استرس می تواند باعث شود که ۱۰ درصد وزن ماهی تنها در عرض ۹ تا ۴۹ ساعت بعد از خرید ماهی از دست برود. کاهش وزن و کم آبی می تواند قدرت ایمنی بدن ماهی را کاهش داده و شرایط را برای فعال شدن ساده تر عوامل و باکتری های بیماری زا آماده می کند. نگهداری ماهی در شرایط پر استرس در محیط هایی با شوری پایین به ماهی کمک می کند راحتر تر و صرف انرژی بسیار کمتری تعادل مایعات داخلی بدن خود را برقرار نماید و به این ترتیب میزان استرس ماهی نیز کاهش پیدا می کند.
۲۵ تا ۵۰ درصد انرژی ماهی ها در شرایط مختلف صرف تنظیم مایعات بدن و تعادلات یونی مربوط به آن می شود. کورتیزول آزاد شده در زمان استرس مقدار انرژی مصرفی را افزایش خواهد داد و در نتیجه ماهی انرژی کافی برای مبارزه با بیماری ها و شرایط بیماری زا را نخواهد داشت بخصوص زمانی که دچار بی اشتهایی شده باشد. پس کم کردن میزان انرژی مصرفی ماهی جهت ایجاد تعادلات یونی و تامین آب بدن می تواند توانایی ماهی برای درمان و بهبود را در شرایط مختلف افزایش دهد.