تشخیص و درمان بیماری سفیدک (ایک) در آب شور
ایک (ich) در آب شور و یا بیماری سفیدک یکی از رایج ترین بیماری ها در بین ماهیان آب شور در آکواریوم های خانگی است. این بیماری توسط کربپتوکریون (Cryptocaryon irritans) ایجاد می شود که بسیار شبیه همین بیماری در آب شيرین است. عفونت کریپتوکریون اغلب با بیماری رایج دیگری در آب شور به نام Amyloodinium یا مخملک اشتباه گرفته می شود. به هر جهت تشخیص صحیح برای انتخاب روش مناسب درمان و یا اعمال روشهایی برای پیشگیری بسیار ضروری است.
Cryptocaryon چیست؟
Cryprocaryon در حقیقت یک موجود تاژکدار تک یاخته ای است که در تمامی اکوسیستم های آب شور یافت می شود. در آکواریوم های آب شور، استخر های پروش و سیستم های صید و انتقال بسیار شایع می باشد. این تک یاخته به صورت گسترده به داخل پوست و آبشش های ماهی نفوذ می کند. بسته به میزان مصون بودن ماهی می تواند نشانه های مختلفی را بروز دهد از قرار گرفتن چندین نقطه سفید کوچک بر روی پوست گرفته تا نشانه های مختلفی مثل سوزش، از دست دادن اشتها، بی حالی، مشکلات تنفسی و مرگ.
چرا ماهی ها به این بیماری مبتلا می شوند؟
اکثر ماهی ها در محیط های طبیعی در معرض مقادیر پایینی از این انگل قرار دارند اما توانایی مقابله با آنها را نیز دارند بدون اینکه تاثیرات خیلی مهمی بر روی آنها بگذارد. در مقابل در حجم های پایین آب و تعداد زیادی ماهی نسبت به حجم آب، تعداد این انگل در آکواریوم به شدت افزایش پیدا می کند. میزان استرس بالا در محیط های آکواریومی مثل شرایط آب، رژیم غذایی و رفتار های مهاجمی بقیه ساکنین آکواریوم می تواند این وضعیت را بدتر کند. نتیجه این موارد این است که حتی مقادیر بی خطری از این انگل در آب می تواند مشکلات بزرگی را به وجود آورد.
تشخیص کریپتوکریون
تشخیص این بیماری به دلیل ظاهر کاملا مشخص آن یعنی وجود لکه های سفید خیلی مشکل نیست. این لکه های سفید در اندازه ۰.۵ تا ۲ میلی متر می توانند وجود داشته باشند و تمایل دارند ابتدا بر روی باله های سینه ای ظاهر شوند. در نتیجه ماهی محبور به شنا کردن با باله های بد فرم می شود. در ادامه پیشروی بیماری تعداد نقطه ها افزایش پیدا کرده و ممکن است چشم ماهی کدر شود. در ادامه این نقطه های سفید بر روی پوست ماهی پخش شده و در مراحل پیشرفته تر وارد بافت آبشش ماهی می شوند و در بعضی موارد بیماری از آبشش ماهی آغاز می شود در این حالت است که ماهی دچار ناراحتی های تنفسی و بی حالی شده بدون اینکه نشانه خاص دیگری قابل رویت باشد.
درمان کریپتوکریون
اولین مرحله در درمان این بیماری از بین بردن عامل استرس در ماهی بیمار است. در مرحله بعدی متداول ترین و تاثیرگذار ترین درمان استفاده از مس است. انواع بسیار مختلفی از داروها بر پایه مس برای استفاده در آکواریوم های خانگی وجود دارد که باید با میزان مناسب و دقیق استفاده شود. حتی در غلظت های بسیار پایین مس می تواند برای بی مهرگان بسیار سمی باشد پس نباید از آن در آکواریوم های تپه مرجانی و یا آکواریوم هایی که در آنها از بی مهرگان نگهداری می شود استفاده کرد. برای درمان کامل ابتدا باید ماهی با یک آکواریوم بدون دکوراسیون و بستر منتقل کنید. با دقت مراحل درمان را بر اساس دستوالعمل سازنده اجرا کنید و از یک تست مس برای کنترل میزان مناسب مس استفاده کنید.
روش دیگری که در اختیار دارید هم در آکواریوم های آب شور و هم آب شیرین کاربرد دارد. در این روش از ضد عفونی کننده ههای ولتاژ بالای UV و یا فیلتر های دیاتومه استفاده می شود. فیلتر های دیاتومه به راحتی می توانند کریپتوکریون را وقتی در مرحله شناوری خود قرار دارند از آب جدا کنند. فیلتر های UV با سایز های مناسب نیز می توانند به راحتی تمامی کریپتوکریون های شناور درون آب را از بین ببرد.
پیشگیری از بیماری
شاید این جمله را بارها شنیده باشید که پیشگیری بهتر از درمان است، این جمله برای سیستم های نگهداری ماهی بسیار صادق است و به خصوص برای بیماری سفیدک. بهتر است تمامی ماهی های جدید را به مدت ۱۰ روز به آکواریوم قرنطینه منتقل کنید تا از سلامت، تغذیه و میزان استرس و رفتارهای خاص ماهی مطمئن شوید. بهتر است در این مدت در صورت مشاهده هر نوع بیماری تمامی اقدامات لازم را برای درمان قبل از اضافه کردن ماهی به آکواریوم اصلی خود انجام دهید. در نظر داشته باشید که آکواریوم قرنطینه لازم است تمیز باشد و سایز آن متناسب با اندازه ماهی های معمول در آکواریوم شما انتخاب شود و از طرف دیگر از فیلتراسیون مناسبی برخوردار باشد تا شرایط آبی مناسب را در اختیار ماهی قرار دهد. بهتر است سازه های پلاستیکی مناسبی مثل لوله های PVC را درون آن قرار داده تا ماهی بتواند برای کاهش استرس درون آنها مخفی شود.
به خاطر داشته باشید که استرس دشمن سلامتی ماهی های شماست. همیشه انگل کریپتوکریون ماهی های تحت استرس را به دلیل پایین آمدن سیستم دفاعی بدن آنها مورد حمله قرار می دهند. پایین نگه داشتن سطح استرس ماهی ها به شکل موثری میزان بیماری ها در آکواریوم شما را کاهش می دهد. رعایت نکات کلیدی نگهداری مثل کنترل کیفیت آب، تغذیه صحیح، ثابت نگه داشتن دما و در نظر گرفتن نیاز های گونه های موجود در آکواریوم می تواند سلامت کلی آکواریوم شما را تضمین کند.