نگرانی‌های راه اندازی آکواریوم جدید

از کجا شروع کنیم

آکواریوم های آب شور

سلامت و طول عمر ساکنان یک آکواریوم آب شور تا حد زیادی به این نکته بستگی دارد که آن آکواریوم چگونه ایجاد شده و چگونه از آن نگهداری می شود. قبل از اینکه ماهی و یا سایر آبزیان مورد نظر خود برای نگهداری در آکواریوم را خریداری کنید باید ببینید که شرایط بهینه برای نگهداری از آن گونه ها چیست و وسایل لازم را تهیه و قبل از ورود آبزیان نصب و راه اندازی کنید. این کار به نگهداری سالم آبزیان شما کمک زیادی خواهد کرد.

انتخاب و ترتیب

انجام دادن کارها از ابتدا به صورت اصولی از جمله انتخاب گونه های مناسب و معرفی آنها به ترتیب درست به آکواریوم می تواند از اتفاقات ناگوار آینده جلوگیری کند و شروع درستی باشد تا شما سالها از آکواریوم خود لذت ببرید.

دوازده نکته

آکواریوم یک سرگرمی بسیار جالب است که می تواند ساعات آرامش بخشی را برای شما بوجود آورد. آکواریوم آب شور در خانه یک راه بسیار عالی برای آموختن نکات مختلف به کودکان در رابطه با اکوسیستم های دریایی است و می تواند هر کسی را از استرس کار روزانه رهایی دهد.

این کار احتیاج به مقداری زحمت، فکر، تحقیق و برنامه ریزی دارد. این مقاله به شما کمک می کند که با این فرایند آشنا شده و بدانید چگونه باید کار خود را شروع کنید. اولین نکته که باید به آن توجه داشته باشید این است که آیا شما می توانید آن مقدار مراقبت، دقت و حوصله ای که ماهی به آن نیاز دارد را در اختیار آن بگذارید؟ (نگران نباشید تیم حرفه ای خانه آبزیان این آمادگی را دارد که تمامی کارهای مربوط به طراحی، راه اندازی و نگهداری از آکواریوم شما را برای شما انجام دهد) این مخلوقات بی نظیر نیاز به صرف وقت و پول دارند چون به مراقبت و تجهیزات خاصی نیازمندند. از آنجایی که گونه های مختلف نیازهای متفاوتی دارند، سر زدن به مقالات مختلف اینترنتی (برای مثال بخش آموزش سایت خانه آبزیان) و یا خواندن کتاب های مختلف می تواند شروع خوبی باشد. در هر صورت به نگهداری از هر نوع ماهی یا گونه ای که علاقه مند هستید باید به ۱۲ نکته ای که در ادامه آورده شده است توجه داشته باشید.

۱- هزینه های راه اندازی اولیه و انتخاب نوع ماهی

اصولا راه اندازی آکواریوم هزینه های اولیه بالایی دارد و اغلب این هزینه ها مربوط به تهیه تجهیزاتی است که به کمک آنها می توانید محیط مناسبی را برای ماهی ها فراهم کنید. خریدن یک تانک شیشه ای مناسب، فیلتر ها، نور ها و سایر تجهیزات به سرعت می تواند هزینه شما را بالا ببرد و اگر بدون دقت و برنامه ریزی به خرید آنها اقدام کنید ممکن است در آینده نه چندان دور بارها مجبور به تعویض آنها شوید (از متخصصین خانه آبزیان برای خرید مجموعه کامل و مناسبی برای آکواریوم خود کمک بگیرید).

از آنجایی که هزینه های جاری نگهداری مثل هزینه های مربوط به مصرف انرژی نیز بسیار اهمیت دارد پس باید به این نکته که مصرف تجهیزات آکواریوم پایین باشد نیز در هنگام خرید توجه داشته باشید.

ماهی ها هم بسته به نوع و گونه خود قیمت های مختلفی دارند که می تواند در مورد گونه های بسیار نادر و خاص بسیار گران قیمت باشند. یک آکواریوم هر چه بزرگتر باشد هزینه راه اندازی بیشتری نیاز دارد و از طرف دیگر تعداد گونه های بیشتری را در خود جای می دهد و هر چه کوچکتر باشد هزینه کمتری لازم دارد و تعداد ماهیان کمتری در آن می توانند زندگی کنند. البته به این نکته نیز توجه داشته باشید که تعداد ماهی های قابل قبول برای نگهداری در یک آکواریوم بیشتر وابسته به میزان سطح آب در مجاورت هواست تا اندازه حجم کلی آب آکواریوم زیرا هر چه سطح تماس آب با هوا در آکواریوم بیشتر باشد ظرفیت آن برای نگهداری از ماهی بیشتر می شود.

اندازه ماهی ها باید در دوران بلوغ آنها و بدون در نظر گرفتن دم محاسبه شود. برخی از ماهی ها اجتماعی هستند و در گروه هایی با ماهی بیشتر راحت ترند ولی بعضی از آنها دوست ندارند در آکواریومی باشند که گونه مشابه آنها در آن زندگی می کند. اگر ماهی از گونه ای باشد که برای خود قلمرو مشخص می کند لازم است میزان فضای بیشتری را برای آن در آکواریوم در نظر گرفت.

برای محاسبه حجم و وزن یک آکواریوم با توجه به پارامتر های مختلف آن از جمله سایز، ضخامت شیشه و نوع و اندازه بستر می توانید از سایت FishTank Online Aquarium Calculator استفاده نمایید. در این سایت طول کل ماهی هایی که می توانید در آکواریوم خود نگهداری کنید نیز بر اساس اطلاعات دریافتی برای شما محاسبه خواهد می شود.

آکواریوم های آب شور و شیرین هر کدام مشکلات و مزایای خود را دارند. ماهی های آب شور بسیار رنگین تر و زیبا تر هستند ولی به مراقبت بیشتری نیاز دارند. برای نگهداری از ماهی های آب شور لازم است پارمترهای مختلف بیشتری در نظر گرفته شود (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله پارامتر های ایده‌آل آب در انواع آکواریوم ها مراجعه فرمایید).

۲- اندازه آکواریوم و محل قرار دادن آن

یکی از پارامتر های تعیین کننده در اندازه و نوع آکواریوم شما این است که شما علاقمند به نگهداری از چه نوع ماهی یا آبزی هستید. عوامل دیگری مثل فضایی که در خانه یا محیط کار خود می توانید برای این موضوع اختصاص دهید و بودجه ای که برای آن در نظر گرفته اید در مشخص کردن اندازه آکواریوم شما نقش دارد، ولی یک توصیه کلی« هرچه بزرگتر بهتر».

اگر در ابتدا آکواریوم بزرگی تهیه کنید در آینده دستتان برای اضافه کردن ماهیای بیشتر یا بزرگتر باز خواهد بود. همچنین آب بیشتر باعث می شود که عوامل شیمایی مضر در صورت بوجود آمدن رقیق شده و کمتر موجب بیماری و ایجاد مشکل در آکواریوم شوند.

گذشته از اینکه آکواریوم شما چه اندازه ای باشد باید آنرا در یک جای کاملا تراز و محکم قرار دهید که درضمن در معرض فشار با ضربه نیز نباشد. همچنین آکواریوم نباید در نزدیکی دریچه های هوای گرم یا سرد، پنجره ها و درها قرار گیرد چون در این صورت در معرض نوسانات دمایی مضری قرار خواهد گرفت. قرار دادن آکواریوم در نزدیکی پنجره ها نیز می تواند به دلیل ورود مقدار بسیار زیادی نور به آکواریوم باعث رشد بیش از حد جلبک ها شود و شما ناگهان خود را در نبردی می بینید که شما بازنده آن خواهید بود.

۳- صبر و تحمل در برقراری چرخه نیتروژن

ممکن است شما فکر کنید که چون در هنگام راه اندازی آکواریوم شرایط آن ایده آل است این شرایط پایدار خواهد بود. این یک تصور اشتباه است. به محض اضافه کردن ماهی به آکواریوم فعالیت های بيولوژیکی ماهی ها به همراه غذایی که شما به صورت روزانه به آنها می دهید تولید مواد شیمیایی مضری می کند. خوشبختانه طبیعت این مشکل را توسط بوجود آوردن باکتریهایی که این ترکیبات مضر را به ترکیبات بی خطر تبدیل می کنند، حل کرده است. پروسه ای که باعث حذف این مواد مضر از آب می شود چرخه نیتروژن نامیده می شود. ماهی ها در هنگام تنفس از خود آمونیاک ترشح می کنند و فساد مدفوع و باقی مانده غذاها نیز مقدار بیشتری آمونیاک تولید می کنند. وقتی چرخه نیتروژن آغاز می شود این آمونیاک توسط یکسری باکتریهای هوازی به نیتریت تبدیل می شوند که این ماده نیز خطرناک است، پس در ادامه فرایند این ماده نیز توسط یکسری از باکتریهای هوازی دیگر به نیترات تبدیل می شود که نسبت به دو ماده قبلی خطر بسیار کمتری دارد و میزان نیترات اضافی را در آب می توان با تعویض آب های دوره ای و یا به کمک مواد شیمیایی مختلف از آب خارج کرد. باکتریهایی که برای این چرخه نیاز است به آرامی بر روی سطح فیلتر بیولوژیک، بستر ماسه ای و زیر لایه های آن تشکیل می شوند که این پروسه می تواند به صورت طبیعی از زمان اضافه کردن اولین ماهی به آکواریوم ۶ هفته طول بکشد (در صورت پایین بودن دمای آکواریوم این فرایند بیشتر طول خواهد کشید). البته شما می توانید با اضافه کردن باکتری هایی به صورت محلول های مختلف این فرایند را تسریع کنید.

شما باید به آکواریوم خود زمان کافی را بدهید تا این چرخه شکل بگیرد. قانون شماره اول این است که آهسته حرکت کنید. این بدان معنی است که برای مثال ابتدا در آکواریوم های آب شور صخره های مناسب را به آکواریوم خود اضافه کنید و پس از حدود دو هفته یکی دو عدد ماهی مناسب و سخت جان که در برابر تغییرات شرایط آب مقاوم هستند را اضافه کنید. شما لازم است با ماهی های کمتری نسبت به ظرفیت آکواریوم خود شروع کنید و سپس به تدریج و مرور زمان ماهی های بعدی را اضافه کنید و در بین این کار باید زمان کافی را به آکواریوم خود بدهید که اکوسیستم آن بازسازی و تثبیت شود. هر قدم باید به آهستگی برداشته شود تا باکتری ها فرصت کافی برای تکثیر و شکستن مقادیر بیشتر مواد زائد را در اختیار داشته باشند، تا وقتی که چرخه نیتروژن در آکواریوم شما شکل گیرد زمان پر استرسی برای شما و ماهیها خواهد بود. بهتر است که از یک کیت تست آمونیاک برای اندازه گیری میزان آمونیاک موجود در آب در این دوره استفاده کنید. در این مدت با وجود وسوسه شدن برای دستکاری آب یا آکواریوم نباید این کار را انجام دهید مگر اینکه میزان آمونیاک یا نیتریت به حد کشنده و غیر قابل تحمل برای ماهی ها در آب برسد و برای مدت زیادی در این حد باقی بماند چون افزایش موقتی این مواد جزئی از این پروسه است. در ضمن شما نباید تعداد زیادی ماهی را یکباره به آکواریوم خود اضافه کنید چون اینکار جلوی رشد باکتری ها را می گیرد. همان گونه که این پروسه به تدریج پیش می رود ماهی هایی که در آکواریوم از قبل وجود دارند می تواند به تدریج خود را با شرایط تطبیق دهند ولی ماهی های جدید به احتمال زیاد در این شرایط می میرند. وقتی که چرخه نیتروژن در آکواریوم شما تکمیل شد تا زمانی که بتوانید کلونی باکتریها را زنده و سالم نگهدارید آنها میزان مشخصی از آمونیاک و دیگر مواد سمی را می توانند تجزیه کنند. زنده نگهداشتن و افزایش این باکتری ها در آکواریوم وظیفه فیلتر بیولوژیکی است که شما برای آکواریوم خود انتخاب خواهید کرد.

۴- تجهیزات فیلتراسیون

انتخاب ساختار فیلتراسیون مناسب یکی از تصمیمات بسیار مهمی که شما باید با توجه به نوع، اندازه و گونه هایی که می خواهید در آکواریوم خود نگهداری کنید، بگیرید. اصولا فیلترها در آکواریوم بر اساس عملکرد خود به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

• فیلتر فیزیکی: ذرات اضافه و معلق درون آکواریوم را از آب جدا می کند که شامل مدفوع ماهی ها، لجن ها و جلبک های شناور، بقایای غذا و گرد و غبار ها می شود. لازم است این فیلتر به صورت دوره ای نظافت شود.
• فیلتر بیولوژیک: این فیلتر ها سطح وسیعی را برای باکتری های مفید فراهم می کنند تا تشکیل کلونی دهند و این اطمینان را می دهند که آب به راحتی از میان این کلونی ها بدون تخریب آنها عبور می کند.
• فیلتر شیمیایی: تمامی مواد شیمیایی مضری که توسط فیلتر های فیزیکی حذف نمی شوند و یا توسط فیلتر های بیولوژیک به مواد شیمیایی دیگر تبدیل نمی شوند و در آب به صورت محلول باقی می مانند لازم است توسط مواد شیمیایی مختلف از آب گرفته شود که این کار توسط دامنه وسیعی از مواد شیمایی مختلف به صورت عمومی و تخصصی مثل انواع رزين ها انجام می پذیرد.

۵- استریلیزه کننده های ماوراء بنفش یا فیلتر های UV

فیلتر های UV برای جلوگیری از رشد و تکثیر جلبک های شناور، باکتریها، ویروسها، قارچها و حتی بعضی انگلها مفید هستند. این دستگاه با ساطع کردن اشعه های ماوراء بنفش می تواند ارگانیسم های مختلفی را بسته به میزان قرار گرفتن آنها در معرض این اشعه ها از بین ببرد. عملکرد بهینه این دستگاه به سرعت جریان آب، ولتاژ و ضخامت دستگاه بستگی دارد. این فیلتر به خصوص در آکواریوم های آب شور فقط ماهی که حاوی تعداد زیادی ماهی است اهمیت دارد. در صورت استفاده از یک فیلتر UV بزرگ که به شما در حذف انگلها نیز به غیر از باکتری ها و جلبک ها کمک خواهد کرد ممکن است در آکواریوم های خاص مثل آکواریوم های تپه مرجانی گرمای زیادی تولید کند و نیاز باشد که از سرد کننده ها نیز استفاده کرد.

۶- سیستم روشنایی در آکواریوم ها

نوردهی مناسب برای آکواریوم های حاوی گیاه و یا هر نوع موجود زنده ای مانند مرجان ها که برای تغذیه خود به فرایند فتوسنتز نیاز دارند ضروری می باشد. از طرف دیگر یک سیستم نورپردازی مناسب می تواند آکواریوم و موجودات درون آن را جذاب تر جلوه دهد. وقتی که آبزیان مختلف از محیط های طبیعی خود خارج می شوند برای حفظ سلامت آنها در نظر گرفتن طیف و شدت نور مناسب در آکواریوم بسیار ضروری است. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله راهنمای انتخاب سیستم نوری مناسب در آکواریوم مراجعه نمایید)

۸- کیت های تست و افزودنی های مختلف شیمیایی

رفاه و سلامت آکواریوم شما به کیفیت آب آن وابسته است. شما بعد از گذشت زمان و انجام تست های مختلف بر روی آب آکواریوم به خصوص در آکواریوم های آب شور به این نتیجه می رسید که لازم است از مواد و افزودنی های مختلف در آکواریوم خود استفاده کنید تا آب در شرایط خوبی قرار گیرد و این شرایط پایدار باشد. بسته به نوع ماهی ها و آبزیانی که در آکواریوم خود از آنها نگهداری می کنید ممکن است لازم باشد از تثبیت کننده های PH، سختی و یا عناصر نادر استفاده کنید. از طرف دیگر مواد اصلاح کننده شرایط آب به خصوص در آکواریوم های آب شور برای حذف کلر و مواد مضر درون آب ضروری می باشند و لازم است از کیتهای تست نیز برای اطمینان از کیفیت آب به صورت دوره ای استفاده شود (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله پارامتر های ایده‌آل آب در انواع آکواریوم ها مراجعه فرمایید).

۹- غذا ها و مکمل ها

رژیم غذایی مناسب یکی از فاکتورهای اصلی برای داشتن ماهیهای سالم است و غذای ایده آل نیز چیزی فراتر از غذاهای پولکی معمول و یا تکه های گوشت است که اصولا در فروشگاه های معمول آکواریومی به فروش می رسد. دادن مداوم این غذاها به ماهی مثل آن است که شما بخواهید هر روز برنج خالی و یا فقط یک نوع گوشت با یک دستور پخت ثابت را بخورید. شما برای مدت زیادی زنده خواهید ماند ولی بعد از مدتی مواد مغذی بدن شما دچار کمبود می شوند و در ضمن این رژیم می تواند بی نهایت خسته کننده باشد. عوامل مختلفی در رژيم ماهی ها موثرند ولی نکته ای که باید به خاطر داشته باشید این است که رژیم آنها هر چه متنوع تر باشد بهتر است. یک برنامه غذایی دوره ای و چرخشی که شامل ویتامین ها و مکمل ها باشد ایده آل است. بدین ترتیب ماهی به تمام موادی که نیاز دارد دسترسب پیدا می کند و همیشه فعال می ماند.

برخی از آکواریوم داران حرفه ای استفاده از غذاهای زنده را ترجیح می دهند. اصولا در فضاهای مختلف بحث های بسیاری را در رابطه با استفاده از غذاهای زنده و مزایای آن شنیده اید ویا خواهید شنید. بصورت کلی غذاهای زنده ریسک ها و معایب خودش را دارد و این دلیل بسیار خوبی است که تازه کارها از آنها استفاده نکنند. اصولا غذاهای خشک فراوری شده با کیفیت بالا می توانند جایگزین خوبی برای غذاهای زنده باشند.

۱۰- کنترل سلامت

بیماری چیزی است که برای هر موجود زنده ای اتفاق می افتد. هر زمانی این امکان وجود دارد که ماهی شما مریض شود. ممکن است شما احساس درماندگی کنید ولی راه های مختلفی وجود دارد که شما بتوانید ماهی های مریض را در خانه درمان کنید. چون بیشتر بیماری ها حالت مزمن و واگیر دار دارند به همین دلیل بهتر است که آینده نگری کنید و یک آکواریوم به عنوان آکواریوم قرنطینه داشته باشید. این آکواریوم زمانی که می خواهید ماهی جدیدی به آکواریومتان اضافه کنید نیز به کارتان می آید. با جدا کردن ماهی مریض شما می توانید روند بهبود را تسریع کرده و در ضمن از سرایت بیماری به دیگر ماهیها نیز جلوگیری کنید.

بیماری ماهی ها می تواند از منابع مختلفی ناشی شود. ولی معمول ترین این منابع شامل قارچ ها، باکتری ها و انگلها است که هر کدام از آنها درمان مخصوص به خود را دارند و بهتر است که قبل از بروز بیماری خود را برای درمان آماده کنید.

۱۱- خریدن ماهیان سالم

قبل از اقدام به خرید ماهی لازم است آکواریوم خود را کامل کرده و از تکمیل فرایند چرخه نیتروژن اطمینان حاصل کنید در ضمن باید مطمئن شوید که تمامی تجهیزات آکواریوم شما به درستی کار می کنند. بهتر است همیشه از فروشگاه های اصلی و معتبر جهت خرید ماهی اقدام کنید. قبل از اقدام به خرید ماهی لازم است ابتدا در رابطه با نوع ماهی ها و گونه هایی که به نگهداری از آنها علاقه دارید تصمیم گرفته و در رابطه با شرایط نگهداری آنها مطالعه کنید و این نکته را نیز در نظر بگیرید که آیا گونه های مورد نظر شما با هم سازگار هستند یا نه ( جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله سازگاری گونه های آب شور مراجعه فرمایید) در این صورت می توانید در برابر وسوسه خرید ماهیان غیر ضروری مقاومت کنید. این نکته را نیز فراموش نکنید که در ابتدا فقط ماهی های مقاوم را به تعداد کم خریداری کنید و بعد از چندین هفته که آکواریوم شما آماده شد به تدریج ماهی های دیگر را اضافه کنید.

نکاتی که در موقع انتخاب ماهی از فروشگاه های مختلف باید به آن توجه داشته باشید:

• ماهی باید آگاه بوده و به محرک های محیطی واکنش نشان دهد.
• فعال باشد ولی این فعالیت نباید بیش از حد نرمال باشد (این موضوع در مورد گونه های مختلف به خصوص ماهیان آب شور می تواند بسیار متغیر باشد)
• چشمان زلال و شفافی داشته باشد.
• شکم پری داشته باشد ولی باد کرده نباشد.
• باله های خوش فرم و سالمی داشته باشد.
• تنفس مداوم، یکنواخت و راحتی داشته باشد و برای نفس کشیدن تقلا نکند.
• تمیز و رنگین به نظر برسد ولی نقاط رنگی و لعاب غیر طبیعی نداشته باشد.

در صورتی که فاصله خانه تا فروشگاه آکواریوم زیاد است حتما این موضوع را با فروشنده در میان گذارید تا آب بیشتری در کیسه حمل ریخته شود و بهتر است حتما از کیسه هایی با جداره تیره و جعبه های حمل مخصوص به خصوص در فصل های بسیار گرم و یا سرد استفاده کنید. به هیچ عنوان ماهی را به یکباره در آکواریوم خود وارد نکنید و حتما در هر شرایطی لازم است که از دستوالعمل انتقال آبزیان برای انتقال آنها استفاده کنید (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله دستورالعمل انتقال انواع آبزیان مراجعه فرمایید).

نکته بسیار مهم دیگر که لازم است قبل از خرید ماهی از یک فروشگاه مد نظر قرار دهید محل و نحوه صید، قرنطینه و انتقال ماهی ها است که می تواند هم از نظر سلامت آبزیان و هم از نظر محیط زیستی بسیار مهم باشد و شما به عنوان یک علاقمند به طبیعت لازم به این موضوع اهمیت دهید. (جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله چرا خانه آبزیان؟ مراجعه فرمایید)

در فروشگاه اینترنتی خانه آبزیان شما می توانید با توجه به تخصص پرسنل ما از انتخاب یک ماهی سالم برای خود مطمئن شوید.

۱۲- صخره ها و گیاهان زنده را فراموش نکنید

وجود گیاهان و صخره ها می تواند در کنترل رشد جلبک ها، تامین بخشی از غذای ماهی ها و حفظ شرایط ایده آل آب به شما کمک کند. البته اضافه کردن آنها می تواند یک مقدار شرایط نگهداری از آکواریوم را مشکل تر کند و لازم باشد شما پارامتر های مختلفی از آب آکواریوم را برای نگهداری از آنها کنترل کنید، اما وجود آنها فضای آکواریوم شما را برای نگهداری از ماهی ها مناسب تر کرده و جلوه طبیعی تر به آکواریوم شما می بخشد.

با رعایت این ۱۲ نکته شما می توانید موفقیت خود را در راه اندازی و نگهدای از آکواریوم تضمین کنید.